Геральдикалық зерттеулер бөлімі
Бижанов Асылжан Самиғоллаұлы
Бөлім басшысы
ГЕРАЛЬДИКА ТАРИХЫ
Геральдика ( heraldica) – гербтерді зерттейтін тарих ғылымының бір саласы. Генеология, нумизматика, палеография, сфрагистика сияқты тарихи пәндермен тығыз байланысты. «Геральдика» термині «heraldus» яғни жаршы деген сөзінен шыққан. Ортағасырлық Еуропа корольдерінің сарайында гербтердің кімге тиесілі екенін анықтайтын, тіркейтін, жүйелейтін және жаңа гербтерді жасайтын арнайы адамдар – герольдтар болған. Кейіннен олар «Герольдия» атты мекемелерге біріктіріледі. Олар геральдиканың белгілері мен бояу түстері ұғымдарының ерекше жүйесін жасады.
Қазақ геральдикасының тарихы тереңде жатыр. Тәуелсіз, жеке дербес ел болудың бір сипаты – оның рәміздері. Мемлекеттік Ту, Елтаңба және Гимн – ұлттық құндылығымыз.
Геральдика – тарих, вексиллология, гимнология, нумизматика, сфрагистика, фалеристика, символизм, палеография, эпистемология, гносеология, генеология, геология, этимология, өнертану, хронология, археология, метрология, картография, папирология, палимпсес, эпиграфика, мифология, этнографика, пиктографика, лингвистика, айдентика, семиотика, сигуманистика, ономастика, топономика, антропонимика, теонимия, этнонимика, космонимика, зоонимика, тинктура, т.б. ғылымдармен байланысты.
Бұрынғы кезде тұлғалық, топтық, әулеттік, рулық, тайпалық, хандық, қағандық таңбалар болса, қазіргі кезде (аудандық, ауылдық округ, қала, облыс, республикалық мәртебеге ие қалалар) дың өз таңбалары бар.
Осы орайда ұлттық геральдикамыздың тұғыры – Мемлекеттік рәміздерді қолданудың құқықтық нормативтерін сақтау мақсатында ел Үкіметінің 2021 жылғы 31 наурыздағы № 195 қаулысымен Мәдениет және спорт министрлігі Архив істері және құжаттаманы басқару комитетіне қарасты «Геральдикалық зерттеулер орталығы» республикалық мемлекеттік мекемесі құрылған болаты.
Тарихы терең геральдика сөзі – таңбатану ілімі дегенді білдіреді. Гербте кез келген бір халықтың, не адамның өткені мен бүгіні, ертеңі туралы құнды ақпараттар бар.
ЕЛТАҢБА ЖӘНЕ СИМВОЛДАР
Герб – Мемлекеттің мәдени және тарихи дәстүрін бейнелейтін символдық мәні бар үйлесімді пішіндер мен заттардың мирастық ерекшелігін білдіреді. Мемлекеттік елтаңбаның орталық геральдикалық элементі – көгілдір түс аясында жасалған.
Шаңырақ – киіз үйдің басты жүйе құраушы бөлігі. Шаңырақ – бүкіл көшпелі өркениеттің символы. Республиканың Мемлекеттік елтаңбасындағы шаңырақ бейнесі – елімізді мекендейтін барлық халықтардың ортақ қонысының, біртұтас Отанның символы. Шаңырақты айнала күн сәулесі секілді уықтар шаншылған. Шаңырақтың оң жағы мен сол жағына аңыздардағы қанатты пырақтар бейнесі орналастырылған.
Жоғары бөлігінде – көлемді бес бұрышты жұлдыз, Бұл символды адамзат ежелгі заманнан бері пайдаланып келеді. Мемлекеттік гербте жұлдыздың бейнеленуі, қазақстандықтардың жүрегі мен құшағы бес құрлықтың өкілдері үшін қашанда ашық. ал төменгі бөлігінде «Qazagstan» деген жазу бар. Гербте қолданылған негізгі түс – алтынның түсі. Бұл – байлықтың, әділдіктің және кеңпейілділіктің символы.
Егеменді Қазақстанның Гербі 1992 жылы ресми түрде қабылданды. Оның авторлары–белгілі сәулетшілер Жандарбек Мәлібеков пен Шот-Аман Уәлиханов.